بوم شناسی یا اکولوژی بررسی دانش برهمکنش های میان جانداران و زیست بوم – محیط زندگی – آن ها است.
می توان مدعی شد که بوم شناسی کهن ترین علم بشری است. اگر طبق تعریف بوم شناسی بررسی علمی پراکنش و فراوانی جانداران، و برهمکنش هایی که این پراکنش و فراوانی را تعیین می کنند باشد، ابتدایی ترین انسان ها به خاطر نیازشان به دانستن اینکه نه تنها غذا، بلکه دشمنان غیرانسانی شان کی و کجا پیدا می شوند، باید بوم شناسانی از این دست بوده باشند. حتی نخستین کشاورزان برای شناخت شیوهٔ ادارهٔ منابع خوراکی زنده و نیز اهلی شده شان می بایست از آن هم کارکشته تر می شدند. بدین ترتیب این نخستین بوم شناسان، که بوم شناسانی عمل گرا بودند، درصد شناخت پراکنش و فراوانی جانداران و به کارگیری این دانش در جهت منافع جمعی شان برآمدند.
کلیه موجودات زنده یک ناحیه مفروض را که با محیط فیزیکی خود در کنش متقابل هستند. بطوریکه جریان انرژی در آن موجب پیدایش ساختمان مشخص تغذیه ای ، تنوع زیستی و گردش مواد گردد و چرخه دقیقا یا تقریبا بسته برای انتقال مواد بین محیط و موجودات زنده برقرار گردد که تثبیت و انتقال انرژی خورشید را ممکن سازد، اکوسیستم نامیده می شود. مباحثی که در داخل اکوسیستم بحث می شود شامل این موارد است. اجزای اکوسیستم ، فاکتورهای محیطی و شیمیایی در اکوسیستم ، تولید و تجزیه در اکوسیستم ، جریان ماده و انرژی در داخل اکوسیستم ، تولیدات غذایی در اکوسیستم ، زنجیره های غذایی و شبکه غذایی وهرمهای اکولوژیکی.
یکی از این اصول میدان اکولوژی یا نیش اکولوژی می باشد. منظور از میدان اکولوژی یک موجود زنده مجموعه ای از شرایط محیط است که موجود زنده در طبیعت تحت آنها زندگی می کند. در این محدوده باید دامنه نوسان محیط و اثرات آنرا در روی پدیده های حیاتی بررسی و مشخص کنیم. از اصول دیگر می توان به عوامل محدود کننده اشاره کرد. در این مورد دو قانون مینیمم و تحمل بحث می شود.
قانون مینیمم می گوید که عنصر غذایی که کمترین مقدار را در محیط زندگی جاندار حائز است میزان رشد و نمو آن را تعیین می کند. قانون مینیمم در طبیعت حکومت می کند. قانون تحمل می گوید که وفور و یا شدت عوامل اکولوژیکی می توانند مرزها و امکانات رشد و زندگی جانداران را محدود و معین سازند. در این مقوله تطابق موجودات زنده با عوامل محدود کننده ، شرایط مناسب یا Optimal در ارتباط با عوامل محدود کننده بحث می شود.
مفهوم و معنای کلمه جمعیت برای اذهان همه مردم آشناست. وقتی می گوییم جمعیت ایران ، منظور همه ایرانیانی است که در یک زمان معین در کشور ایران زندگی کرده یا می کنند. از نظر اکولوژی نیز تعریف جمعیت اساسا بر این مبنا است. جمعیت مجموعه افراد متعلق به یک گونه است که در یک فضای معین و در یک زمان مشخص زندگی می کنند. زندگی موجودات در حالت انفرادی و اجتماعی عمیقا باهم تفاوت است. بررسی جوامع زنده بخش مهمی از دانش اکولوژی را تحت عنوان سین اکولوژی تشکیل می دهد.
ورود هر نوع ماده خارجی به آب ، هوا و خاک به میزانی که کیفیت فیزیکی ، شیمیایی یا بیولوژیکی اجزای محیط را تغییر داده و به حال موجودات زنده مضر باشد، آلودگی نام دارد. مباحثی مرتبط که در اکولوژی مطرح می شود شامل مواد آلاینده طبیعی ، مواد آلاینده مصنوعی ، تقسیم بندی آلودگیها ، اثرات مواد آلاینده و آلودگی توسط مواد رادیواکتیو می باشد.
زیستگاهها به مکانهایی اطلاق می شود که موجود زنده گیاهی و جانوری در آنجا زندگی می کنند. فاکتورهای زیادی تعیین کننده نوع زیستگاه موجودات زنده است. زیستگاهها 4 نوع هستند: زیستگاههای خشکی ، زیستگاههای آبی ، زیستگاههای هوایی و زیستگاههای زیرزمینی. که مطالعه این محیطها و موجودات در آنها در محدوده علم اکولوژی قرار دارد.
فهرست مطالب:
اکولوژی
جغرافیای زیستی
تقسیمات اکولوژی
اتواکولوژی
سین اکولوژی
ماهیت بین نظام علم اکولوژی
اکوسیستم
محیط زنده
تولید و مصرف در اکوسیستم
مکانیسم های فرآیند تولید انرژی
تقسیم بندی تنفس بر اساس گیرنده نهایی الکترون
انتقال و جریان انرژی در درون اکوسیستم
قوانین ترمودینامیکی
عوامل موثر بر نحوه توزیع انرژی در سطح زمین
بررسی فرآیند تولید در سطوح مختلف یک اکوسیستم
تولید اولیه
تولید ثانویه
طبقه بندی بوم ها بر اساس تولید ماده اولیه
روشهای اندازه گیری تولید اولیه
پله اکوسیستم و انتقال انرژی
پله غذایی
ردیف یا سطح غذایی
زنجیره غذایی
انواع زنجیره
و...
